De Blues doorheen de geschiedenis: Louis "Satchmo" Armstrong (1901 - 1971)


Wat vooraf ging

Sippie Wallace, Victoria Spivey, Alberta Hunter, Ma Rainey en zelfs Bessie Smith: ze speelden allemaal ooit samen met Louis Armstrong. Je zal hem wel eerder met de jazz associeren, en dat is terecht, maar in de jaren twintig gingen blues en jazz hand in hand. En zonder Louis Armstrong was de blues vandaag niet hetzelfde geweest.

Louis Armstrong

Het harde leven in Soryville

Daniel Louis Armstrong is geboren in de levendige uitgaansbuurt Storyville in New Orleans. De familie waarin Louis Armstrong opgroeide was heel arm, en zijn papa was op zijn geboortedag al met de noorderzon verdwenen - de mama was een prostitué en men fluistert dat de papa hem niet als zijn zoon wou aanvaarden. Drie jaar later verdween ook de mama uit het huis, net na de geboorte van de halfzus van Louis. Maar toch heeft Louis Armstrong altijd een goede band met zijn mama onderhouden.

Louis Armstrong verkondigde steeds dat hij geboren was op 4 juli 1900, de 'fourth of july'. Een mooie, symbolische datum maar helaas - het balonnetje werd later doorprikt toen uit een geboortecertifcaat bleek dat hij niet op 4 juli, maar wel op 4 augustus geboren was, en dan wel nog in het jaar 1901.
Toen hij zes jaar was mocht hij klusjes doen voor een Joodse familie uit de buurt: hij verzamelde rommel om te verkopen en leverde steenkooltjes bij de mensen aan huis. In ruil daarvoor kreeg de kleine Louis eten en kleren en zelfs een beetje liefde van de familie. Al doende maakte hij ook kennis met het klasseverschil in de maatschappij, als zwarte jongen was hij heel vaak het slachtoffer van racisme, maar ook de Joodse familie die voor hem zorgde werd gediscrimineerd.

Om de aandacht van potentiële klanten te trekken, speelde Louis Armstrong deuntjes op een hoorn en dat vond de Joodse pater familias een geniaal idee, dus leende hij Armstrong wat geld om in een pandjeszaak een kornet te kopen. Et voila, zo had Louis Armstrong zijn eerste stapjes gezet als muzikant. Hij bleef zijn hele leven ook heel erkentelijk en dankbaar naar de Joodse familie die hem had opgevangen: zo droeg hij steeds een Joodse Davidster, een symbool dat hij droeg aan een halsketting rond de hals.
De buurt waarin Louis Armstrong opgroeide was een heel ruige buurt , “the battlefield” werd ze genoemd. De leefomstandigheden waren er hard, het was een struggle for live en Louis Armstrong kwam ook meermaals in conflict met de arm der wet. Zo werd hij op oudejaar 1912 gearresteerd nadat hij een pistool had afgevuurd in de straten van New Orleans. En als straf moest hij naar een internaat, naar het 'Colored Waif's Home': het 'New Orleans tehuis voor Jonge, Verwaarloosde Kleurlingen'. 


En het leven in die instelling was heel Sparaans. Maar er was ook een lichtpuntje aan verbonden: enkele leerlingen uit het internaat vormden een orkest waar ook Louis Armstrong zich kon bij aansluiten, en zo kreeg hij de kans om zich verder te bekwamen op de kornet. En het was meteen duidelijk: Louis Armstrong had immens veel talent… 
Toen hij opnieuw vrij kwam, ging voor een fooi muziek spelen op de “river boats”, de rivierboten op de Mississippi. Hij ontmoette er ook andere muzikanten en van hen leerde hij partituren lezen. En zo was hij, toen hij twintig was, een geschoolde muzikant met een sterke eigen persoonlijkheid: hij speelde pittige solo’s op de kornet, en als zanger had hij een heel opvallende stem.

Creole Jazz Band

En dat talent, dat was King Oliver, de leider van de Creole Jazz Band, niet ontgaan. De Creole Jazz Band was de meest toonaangevende band van het moment en King Oliver nodigde Louis Armstrong uit om te verkasten naar Chicago waar hij deel mocht uitmaken van de Creole Jazz Band.

“Dippermouth Blues” is een opname uit 1923. En je voelt het meteen: dit is heel energetische muziek waarin de kornet met een melodielijn van hoge noten het hoogste woord voert. De kornet die je hoorde was natuurlijk die van King Oliver, maar ook zijn protége Louis Armstrong maakte al gauw indruk op het publiek. 

The Creole Jazz Band, met van links naar rechts: Baby Dodds, Honore Dutrey, Bill Johnson, Louis Armstrong, Johnny Dodds, Lil Hardin-Armstrong en vooraan King Oliver


Met de Creole Jazz Band maakte Louis Armstrong zijn eerste opnames. De kwaliteit van die opnames was niet al te best: de band had niet echt veel geoefend, de akoestiek van de opnamestudio was niet goed en de ruimte was bovendien eigenlijk veel te klein voor een band met meerdere muzikanten. Je moet immers weten, die opnames werden akoestisch gemaakt, met een grammofoon: zon’n toestel met een heel grote hoorn. De voltallige band moest voor dat ding plaatsnemen en live de muziek spelen, de geluidsgolven werden dan door de toetervormige hoorn naar een naald gebracht, en de naald kraste het de muziek in een plaat van was.  En ik vertelde het al: Louis Armstrong speelde ontzettend luid. Zo luid eigenlijk, dat King Oliver zijn eigen noten niet meer verstond. Dus werd aan Armstrong verzsocht om een een paar stapjes achteruit te zetten: Armstrong mocht dus wel meespelen, maar enkel op voorwaarde dat hij in een hoekje van de kamer bleef staan.

 De pianiste van de Creole Jazz Band was een vrouw, Lil Hardin. En toen zij Louis Armstrong voor het eerste de kamer zag binnen stappen - wel, die nieuwe boerenknul uit het zuiden, Louis, met zijn smaakloze kledij, zijn goedkoop kapsel en zijn ongemanierde utierlijk... Louis Armstrong maakte op Lil Hardin niet meteen een verpletternde indruk. Tot ze hem hoorde spelen, en dan werd het liefde op het tweede gezicht. In 1924 trouwden Lil Hardin en Louis Armstrong en vanaf die dag werd Louis in een stijlvol pak gestopt, zijn haar kreeg een elegante coupe en hij leerde hoe hij zich op het podium moest profileren. En meer nog: hij ging zich zelfs interesseren in klassieke muziek!

King Oliver's Creole Jazz Band

Fletcher Henderson

Armstrong had het helemaal naar zijn in de band van King Oliver, maar ja, die vrouwen… Lil Hardin begon zich ook buiten het liefdesnest te moeien met de loopbaan van haar man: ze was van mening dat hij zich meer moest profileren, en dan liefst buiten het patronnage van King Oliver om. En toen er ook nog een discussie rees over de verloning van Armstrong binnen de band, werd de relatie tussen de beide muzikanten ondermijnd. Louis Armstrong verliet de Creole Jazz Band - gelukkig nog steeds vriendschappelijk - en hij trok naar New York om zich aan te sluiten bij de immens populaire bigband van Fletcher Henderson, de top Afro-Amerikaanse attractie op jazzgebied. Nu, de muzikanten van die band die waren wel trots op hun vermogen om muziek te lezen, maar de meesten van hen waren ritmisch eigenlijk een beetje onhandig. En toen Armstrong arriveerde, werd al snel duidelijk dat hij jaren vooruit was op de andere muzikanten.
Armstrong ruilde de kornet in voor de trompet om beter te blenden in de groep, en hij ontwikkelde zich bij Fletcher Henderson tot de grote solo trompettist waar we Louis Armstrong nog steeds mee associeren.

Fletcher Henderson Orchestra

Met zijn trompet speelt Louis Armstrong niet alleen muziek, neen, hij vertelt heel verhaal, en zijn verhaal is ritmisch strak georganiseerd en bouwt stevig op qua intrensiteit. Louis Armstrong speelde virtuoze melodielijnen met een verbazende frasering, en zijn emotionele benadering van de muziek had meteen een belangrijke invloed op de andere bandleden. Bovendien toonde Armstrong dat hij ook een unieke zanger was, een man met een wonderlijke stemkleur.
Jawel, Louis Armstrong had zijn geheel eigen sound gevonden. Het was dus meteen raak, en de sound van Louis Armstrong werd binnen het orkest van Fletcher Henderson overgenomen saxofonist Coleman Hawkins. Hawkins begon zijn sax te bespelen zoals Armstrong soleerde op de trompet. En zetten we nu nog een stapje verder, dan zien we de saxofoon ontpoppen tot het toonaangevende solo-instrument, in de jazz én in de blues!

“Sugar Foot Stomp” van het orkest van Fletcher Henderson is eigenlijk gewoon de “Dippermouth Blues” die Louis Armstrong voorheen speelde bij King Oliver. De opname klinkt al een stuk helderder dan de opname van de Creole Jazz Band, de invloedrijke solo van Louis Armstrong werd in 1925 opgenomen bij Columbia Records met een elektrische microfoon. Weg dus met de akoestische opnames, en dat was heel inovatief!

Louis Armstong and His Hot Five

Louis Armstrong genoot van wat hij deed. Maar de sloef van zijn echtgenote Lil Hardin bleef wegen en het was Lil Hardin die hem in 1925 aanstuurde om terug naar Chicago te keren. Ze  afficheerde haar echtgenoot als “The World Greatest Trumpet Player” en Armstrong zelf, tja, die werd een beetje chagrijnig van die titel. Maar voor hij het goed en wel besefte, speelde hij zefs in de Lil Hardin Armstrong Band.  Maar hij wrikte zich los en terwijl hij een duo vormde met zijn oude makker, de pianist Clarence William, begeleide hij de grote bluesdiva’s Alberta Hunter, Ma Rainey en Bessie Smith. Met Bessie Sith maakte Louis Armstrong in 1925 historische opnames bij Columbia Records.

Tenslotte vormde Louis Armstrong zijn eigen band: Louis Amrstrong and his Hot Five. Het was een groep klassemuzikanten uit New Orleans - waaronder uiteraard ook zijn vrouw Lil Hardin. Met de Hot Five trok Amrstrong naar de studio om opnames te maken van onder meer "Potato Head Blues" en "Muggles". Op "Muggles" hoor je Louis Armstrong die in zijn eentje de rol van solist in de jazzmuziek heeft geschapen! En hij doet dat met een ongekende creativiteit, met een grote reikwijdte, met vinnige sprongetjes, en met heel veel dynamiek. Het was trouwens met deze Hot Five, en later met de Hot Seven, dat Louis Armstrong ook bekendheid verwierf bij het witte publiek.

Louis Armstrong and his Hot Five

Maar de grootste mijlpaal volgde op 28 juni 1928: die dag maakte Louis Armstrong samen met The Hot Five de opname "West End Blues", en dat nummer is een landmerk in de muziekgeschiedenis. "West end" refereert naar het westelijke punt van Lake Pontchartrain, een meer in Louisiana. Het is een plek die in de zomer tot leven kwam met bars, zeevruchten en vooral live muziek.
Louis Armstrong heeft praktijk van het soleren mee op de kaart gezet, en dat zal belangrijk worden, niet alleen voor de jazz, maar ook voor de blues. In "West End Blues" hoor je Louis Armstrong trouwens ook heel leuk scatten.

Herinner je je nog de twee Voyagers? De Voyagers zijn twee sondes de in de ruimte werden gestuurd in de hoop dat ze ontdekt worden door andere beschavingen, en zo wil men andere beschavingen laten kennis maken met onze planeet Aarde. De Voyagers zijn dus een beetje de amabassadeurs van onze planeet, en aan boord van elk van die ruimtesonde ligt een vergulde plaat waarop geluiden uit onze planeet te horen zijn. En tussen al die geluiden, tussen de muziek van Bach en Beethoven, is ook “Dark Was The NIght, Cold Was the Ground” van Blind Willie Johnson te horen. En... de marsmannetjes die de plaat opleggen, die kunnen meteen ook kennis maken met Louis Armstrong, want op dezelfde goutden plaats is het nummer “Melancholy Blues” te beluisteren, een opname van Louis Armstrong uit 1927!

Louis "Satchmouth" Armstrong
Over malancholie gesproken: in 1931 verdween Lil Hardin voorgoed uit het leven van Louis Armstrong, de relatie was voorbij en in 1938 volgde de wettelijke scheiding. Louis Armstrong was nu vrij, en hij begon ook te toeren in Europa, in Afrika en in Azie. De kosten van die reizen werden op een bepaald ogenblik zelfs gedeeltelijk vergoed door het Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken: in de jaren vijftig, in de volle koude oorlog, poogde men immers om Louis Amrstrong uit te zenden als ambassadeur van de Verenigde Staten én van het vrije westen. Men zag Louis Armstrong als de perfecte propaganda tegen het "ijzeren gordijn". Maar Armstrong weigerde: de trotse en zelfbewuste man was immers niet vergeten hoe slecht de zwarten en andere minderheidsgroepen in zijn eigen land behandeld werden. Neen, daar wou hij geen ambassadeur van worden. Maar Louis Armtrong had zijn gouden eieren gelegd en hij bleef zich verder ontwikkelen als jazz-solist en als zanger. 

“Satchmo” of “Satchmouth” werd hij genoemd, “buidelmond” omwille van de grote mond waarmee hij zijn trompet bespeelde. Armstrong gaf zich helemaal, en hij kreeg vaak wondjes aan de lippen door de intensiteit waarmee hij op zijn trompet blies. En de kleine mondstukjes die hij op zijn trompet gebruikte, die sneden in het zachte weefsel van zijn mond. Toen hij in de jaren dertig door Europa toerde, waren zijn lippen zo verzweerd dat hij een jaar moest stoppen met spelen. Louis Armstrong smeerde dan maar zalfjes en crèmes, en hij werd zelfs ambassadeur voor het merk Ansatz, een fabrikant van lippenbalsem. Maar het goedje zelf bracht maar weinig oplossing voor zijn ongemakkelijk probleem. 


En omdat het littekenweefsel op zijn lippen hem stoorde bij het bespelen van zijn trompet, sneedt Armstrong de harde korsten weg met een scheermesje. Pas op heel latere leeftijd zocht Louis Armstrong ook echt medische hulp, maar op dat ogenblik was zijn lichaam al te veel verzwakt om nog een operatie aan de lippen te ondergaan.
Satchmouth was trouwens niet zijn enige bijnaam: Louis Armstrong kon eigenlijk niet zo goed namen onthouden, dus noemde hij de mensen “pops”, en die koosnaam kreeg hij uiteindelijk zelf terug. “Pops” paste ook bij zijn aimabele voorkomen. Het zijn trouwens de zachtere pop-ballads waarmee Louis Armstrong het grote en ook witte publiek wist te bekoren. Zijn best verkochte plaat was “Hello Dolly!”, een nummer uit 1964 waarmee hij zelfs The Beatles van de eerste plaats in de hitparade wist te verdringen. En in 1968 scoorde Armstrong zijn laatste wereldhit: "What a wonderful world".


We zullen Louis Armstrong altijd herinneren met zijn brede grijns, het parelende zweet op zijn voorhoofd en de handdoek in de nek. Armstrong stierf op 6 juli 1971 in zijn slaap, aan de gevolgen van een hartaanval.

Bb Bm B

Wat Volgt